Ergene´deki Şantiyelerde Sona Doğru

Türkiye´de “Havza Bazlı” ilk çevre projesi olan Ergene Havzası Koruma Eylem Planı kapsamında Türkiye ve Avrupa´nın en büyük çevre yatırımlarından birisi gerçekleştiriliyor. Projede 20 kilometre tünel ve 4,5 kilometresi denizin içinde olan toplam 70 kilometre kolektör hattı bulunuyor.

Türkiye´nin ilk yerli ve milli tünel açma makinesinin de kullanıldığı proje kapsamında beş endüstriyel ileri atıksu arıtma tesisi inşa edilmiş. Bunlardan Muratlı OSB arıtma tesisi devreye alınmış, Ergene 1 ve Çorlu 1 OSB arıtma tesisleri Ağustos ayında, Ergene 2 OSB arıtma tesisi 2020 sonunda, Velimeşe OSB arıtma tesisi ise 2021 yılının sonunda devreye alınacak. Tesislerin tamamı devreye alındığında binden fazla sanayi tesisine ait üç yüz elliden fazla münferit atıksu arıtma tesisi devre dışı kalmış olacak. Tekirdağ Valiliği´nin koordinatörlüğünde Tekirdağ Ergene Derin Deniz Deşarj A.Ş. tarafından yürütülen “Ergene Havzası OSB Müşterek Atıksu Arıtma Tesislerinde Arıtılmış Atıksuların Marmara´ya Deşarjını Sağlayacak Toplama ve Derin Deşarj Sistemi Uygulama Projesi”, Türkiye ve Avrupa´nın en uzun deniz deşarj hattını da içeriyor...

283 kilometre uzunluğundaki Ergene Nehri Istranca Dağı´ndan doğuyor, Meriç Nehri ile birleşerek Saroz Körfezi´ne dökülüyor. Bu özelliğiyle “Sınır Aşan Su” olmasının yanında Ergene Nehri´nin oluşturduğu Ergene Havzası ülkemizin 25 nehir havzasından biri ve havzada yaklaşık bir buçuk milyon insan yaşıyor. Fakat maalesef kırk yılı aşkın bir süreçte plansız sanayileşme ve şehirleşme, yetersiz altyapı, tarımda bilinçsiz kimyasal kullanımı, evsel atıksu arıtma tesislerinin kurulamaması ve endüstriyel atıksuların kaliteli bir şekilde arıtılmadan alıcı ortama deşarjı, yeraltı su rezervlerinin bilinçsiz bir şekilde tüketilmesi gibi su kalitesini olumsuz etkileyen faaliyetler sebebiyle Ergene Havzası´nın yüzeysel ve yeraltı suyu kalitesi aşırı derecede bozulmuş. Mevcut durumda su kalitesi 4. sınıf, yani çok kirlenmiş (hiçbir amaç için kullanılamaz) su kaynağı haline gelmişti. Bu durum neticesinde oluşan çevre kirliliği başta insan sağlığı olmak üzere bütün canlıların sağlığı için tehlike oluşturuyordu. Ergene Nehri günlük 850 bin metreküpe ulaşan debisi ile evsel ve endüstriyel atıksuların taşındığı bir kanal görünümündeydi. Bununla birlikte sınır aşan su olması nedeniyle uluslararası ilişkilerde de birtakım çevresel sorunlar yaratıyordu.

Uzun yıllardır dillendirilen bu sorun için en somut adım, 2011 yılında açıklanan “Ergene Havzası Koruma Eylem Planı” ile atıldı. 15 maddelik bu planla birçok kamu kurum ve kuruluşu bu sürece dâhil edildi ve örnek bir çalışmayla olumlu neticeler elde edilmeye başlandı. Planda, sanayicilerin üzerine düşen görevlerin yerine getirilmesi için Tekirdağ Valisi´nin başkanlığında Tekirdağ Ergene Derin Deniz Deşarj A.Ş. kuruldu. Kar amacı gütmeyen bu şirket, plan kapsamında yapılacak iş ve işlemlerin teknik açıdan en uygun şekilde yapılmasını denetlemek ve teknik destek vermekle görevlendirildi. Bu kapsamda şirket, Ergene Derin Deniz Deşarj projesinin planlanmasından imalat sürecine kadar tüm kademelerde aktif bir şekilde yer alıyor.

İnşaat çalışmaları

Ergene Havzası Koruma Eylem Planı kapsamında 5 adet müşterek atıksu arıtma tesisi inşa edildi, ediliyor. Bu arıtma tesisleri mevcut en iyi teknoloji kullanılarak ileri arıtma tesisleri olarak inşa ediliyor. Bunlardan Muratlı OSB Arıtma Tesisi devreye alındı, Ergene 1 ve Çorlu 1 OSB Arıtma Tesisleri Ağustos ayında, Ergene 2 OSB Arıtma Tesisi 2020 sonunda ve Velimeşe OSB Arıtma Tesisi ise 2021 yılının sonunda devreye alınacak. Tesislerin tamamı devreye alındığında binden fazla sanayi tesisine ait üç yüz elliden fazla münferit atıksu arıtma tesisi devre dışı kalmış olacak. Bu şekilde arıtma işi daha profesyonel ve sağlıklı işletilebilecek. Bununla birlikte asıl işi üretim yapmak olan sanayici arıtma tesisi işletmenin iş yükünden kurtulmuş olacak ve sadece üretime odaklanabilecek.

Borulama ve tüneller

Mevcut durumda sanayi ve evsel arıtma tesislerinden çıkan atıksu, Ergene Nehri´ni dolaşarak Meriç ile birleşip Saroz Körfezi´nden denize yüzeyden dökülüyor. Yapılan derin deşarj sistemi tamamlanıp devreye alındıktan sonra, bütün havzayı dolaşıp, sınırı aşan ve nihayetinde denize yüzeyden boşalan sanayi atıksuyu tamamen kapalı borularla bir damla bile toprağa değmeden, arıtma tesislerine taşınacak. Burada ileri arıtımdan geçirildikten sonra yine tünel ve kara boru marifetiyle yükleme odasına gelecek, yükleme odasından online olarak sürekli izlenecek olan arıtılmış su, kıyıdan 4,5 kilometre açıkta denize deşarj edilecek. Bu deşarjın denize oluşturması muhtemel etkiler ile alakalı Bakanlık ve İTÜ başta olmak üzere birçok kurum araştırma, inceleme ve modelleme yapmış; neticede deşarjın Marmara´ya etkisinin yüzde 1 ile sınırlı kalacağı neticesi elde edilmiş.

Derin Deniz Deşarj projesinde kara boru kısmı (46 km) yüzde 97, deniz kısmı (4,5 km) yüzde 99 ve Türkiye´nin ilk yerli tünel açma makinesinin kullanıldığı tünel kısmı (20 km) yüzde 93 oranında tamamlanmış. Ağustos ayının başında hattın doğu kısmı olan Çerkezköy, Çorlu Deri ve Çorlu 1 OSB´lerin atıksularını taşıyacak olan hat devreye alınacak.

En büyük derin deşarj projesi

4 bin 500 metre olan deniz hattının en derin yeri 47 buçuk metre. Çelik borular 32 milimetre et kalınlığında ve boru çevresine çift sıra çelik hasır döşenerek, kalıp içerisine alınarak 21 buçuk santimetre kalınlığında beton ile kaplanmış. 12,5 metre uzunluğundaki bir borunun kütlesel ağırlığı yaklaşık 65 ton. Günde 2 boru montaj imalatı tamamlanmış ve çelik boruların kaynak kontrolü yüzde 100 ultrason ve yüzde 20 radyografik olarak kontrolleri yapılmış. Deniz çalışmalarında borunun döşeneceği hendeğin kazılması için 3 adet kazı dubası çalışmış. Birinci klemşeli kazı dubası 6 metreküp kapasiteli, ikinci klemşeli kazı dubası 12 metreküp kapasiteli ve üçüncü kazı dubası taraklı tip olup üzerinde 59 adet 1 metreküp kovalar yer almış. Tam bir turda yaklaşık 60 metreküp kazı yapabilmiş. Çelik borular rampa üzerinde 1500 metre uzunluğa ulaştıktan sonra deniz tabanında 4 bin 500 metre açığa çekilebilmesi için gerekli olan 200 ton kapasiteli çeki ve batar duba devreye girmiş. Türkiye ve Avrupa´nın mevcut çaplarda en büyük derin deşarj projesi olan bu çalışma sonlandığında Türkiye´nin ilk havza koruma projesi tamamlanmış olacak ve diğer havzalarda da uygulanabilmesi açısından örnek teşkil edecek.

KUTU

Tekirdağ Valisi Aziz Yıldırım:

“Topyekun Bir Mücadele Söz Konusu”

“Hedefimiz Ergene Nehri´ni temizlemek. Ergene Nehri temiz aktığı anda anlayacağız ki yıllardır kirliliğe maruz kalan bölge de artık temizlenmiş... Aslında bir sonraki hedefimiz arıtılmış suyun deniz deşarjından ziyade yeniden kullanımının sağlanması. Bugünün teknolojisiyle maliyeti biraz yüksek ama arıtılmış suyun en azından tarımsal sulamada kullanılması gerektiğine inanıyorum. Diğer taraftan söz konusu yoğun çalışmaların, Cumhurbaşkanımız ve Bakanımız da büyük bir gayret içinde olduklarından en kısa zamanda tamamlanacağını tahmin ediyorum.”

Dört ana nokta var

“Projenin dört ana noktası var. Bunlardan ilki, arıtma sistemleri... Beş büyük arıtma tesisinden üçü şu anda kullanılabilecek durumda. Biri bitme aşamasında, diğerinin de 2021 yılının sonunda bitirilmesi planlanıyor. Bu arada tabii bağlantılar da tamamlanmış olacak. İkinci önemli ayak olan kara hattındaki çelik boru işlerinde borulama çalışmaları bitti; fakat ufak tadilatlar devam ediyor. Üçüncü ana ayak ise tüneller... Yılsonuna doğru tüm tünel işlerinin biteceğini tahmin ediyoruz. Dördüncü bölüm ise deniz deşarjı bölümü; ki o bölümün imalatı da tamamlandı, borular döşendi. Bunlar büyük borular, içlerinden araç geçebilecek kadar genişler. Tabii işin başka bir ayağı da deniz deşarjında bağlanacak organize sanayi bölgelerinin kendilerini bu sisteme bağlayacak altyapılarının tamamlanması. Onların da bazısı hazır, bazısı hazırlıklara devam ediyor...”

Topyekün bir mücadele söz konusu

“Ergene Nehri debisinin neredeyse altı katı yoğunlukta akıyor. Çünkü sanayi tesisleri kullandıkları suyu nehre veriyorlar. Ergene Nehri Koruma Eylem Planı´nda sadece atıksuyun yönetilmesi meselesine değil, havanın temizlenmesi ve yeraltı sularının korunmasına da odaklanıyoruz. Topyekün bir mücadele söz konusu. Bunların hepsi teker teker ele alınarak yürütülüyor. Yeraltı sularının kullanımının önüne geçmek için de faaliyetler, arayışlar yürütülüyor. Sularımızın kıymetin bilip, iyi idare etmemiz gerekiyor. Su yönetimi çok önemli...”

KUTU

Ergene Derin Deniz Desarj A.Ş. Genel Müdürü Mehmet Ceyhan:

“Sanayi Tesisleri Islah OSB Çatısı Altında Birleştirildi”

 Şirket hakkında bilgi alabilir miyiz?

Mehmet Ceyhan: İş alanı kanalizasyon, tünel, kolektör sistemlerinin ve atıksu arıtma tesislerinin inşa edilmesi ve işletilmesi olan Ergene Derin Deniz Deşarjı A.Ş., 2013 yılında Tekirdağ Valiliği başkanlığında Çerkezköy OSB, Velimeşe OSB, Ergene 1 OSB, Ergene 2 OSB, Çorlu Deri OSB, Çorlu 1 OSB, Veliköy OSB, Kapaklı OSB, Avrupa Serbest Bölgesi ve Yalıboyu OSB ortaklığında kurulmuştu.

Havzada endüstriyel atıksu kaynağı olan sanayi tesisleri için ne tür tedbirler alındı?

Mehmet Ceyhan: Ergene Havzası´nda dağınık halde bulunan, Ergene Nehri ve yan kollarına faaliyetlerinden kaynaklanan 460 bin m³/gün debide atıksuyu (arıtarak veya arıtmadan) deşarj eden sanayi tesisleri atıksu deşarjları kontrol altına alınmak maksadıyla “Islah OSB” çatısı altında birleştirildi. Tekirdağ´da 8 ve Kırklareli´nde 2 olmak üzere havzada toplam 10 Islah OSB kuruldu. Valiliğimiz koordinasyonunda Tekirdağ ilimizde bulunan Islah OSB´lerin tamamı, 2 yıl gibi çok kısa sürede, sorumluluklarını tamamladı ve organize sanayi bölgesi statüsü kazandı.

Bölgemizde sanayileşme 1970´li yıllardan beri kontrolsüz bir şekilde gelişmiş, yerel yönetimler sürekli tarım alanlarını sanayi parseline çevirmiş ve yaklaşık 50 yıldır altyapısız çarpık sanayileşme bölgemizde bugünkü halini almış. Islah OSB çalışması ile sanayi alanları belirlenmiş oldu ve Tekirdağ İl Çevre Düzeni Planında düzenleme yapılarak “Mevcut OSB ve Islah OSB´lerde doluluk oranın yüzde 75 oranına ulaşıncaya kadar, OSB alanları dışındaki sanayi alanlarında yeni yatırımlarına izin verilmez” maddesi eklenerek, yeni sanayi alanlarının türetilmesi önlendi. Islah OSB çalışmasından önce toplam 9632 hektar sanayi alanı mevcuttu. Islah çalışmasından sonra  9359 hektar sanayi alanının 5556 hektarlık kısmı OSB içine alınmış oldu. Geri kalan sanayi alanlarının yeni yatırımlara açılabilmesi için OSB alanlarındaki doluluk oranının yüzde 75 oranına gelinmesi şartı konulmuş oldu. Bunun neticesinde tarım alanlarının kontrolsüz ve çarpık şekilde sanayi parseli haline gelmesi engellendi. Yani tarımın tarım alanında, sanayinin de sanayi alanında yapılması sağlanmış oldu.

Atıksu arıtma tesisleriyle ilgili bilgi alabilir miyiz?

Mehmet Ceyhan: İlimizde dağınık halde bulunan ve Eylem Planı ile OSB statüsü kazanmış Ergene 1, Ergene 2, Muratlı, Velimeşe, Veliköy, Kapaklı, Yalıboyu ve Çorlu 1 OSB´den kaynaklanan endüstriyel atıksuların ileri arıtımı için, mevcut durumda 1000´den fazla firmaya ait 350´den fazla münferit atıksu arıtma tesisi yerine, devletimizin sağladığı kredi imkânıyla, işletilmesi ve kontrolü daha kolay 5 adet müşterek atıksu arıtma tesisinin ihaleleri 2014 yılında yapılmıştı. Mevcut durumda Muratlı OSB AAT  faaliyettedir. Ergene 2 OSB AAT tamamlanmış olup atıksu altyapı çalışmaları devam etmektedir. Çorlu 1 OSB AAT Ağustos ayında su almaya başlayacaktır. Ergene 1 OSB AAT tamamlanmış olup Ağustos ayında su almaya başlaycaktır. Velimeşe OSB AAT ikmal ihalesi yapılmış olup 2021 yılının sonunda devreye alınması planlanmaktadır.

 Diğer inşaat işlerinde mevcut durum nedir?

Mehmet Ceyhan: Arıtılmış suların Marmara Denizi´ne deşarjını sağlayacak olan altyapı sistemi 3 bileşenden oluşuyor. Bunlar Kara Boru Hattı, Deniz Hattı ve Tünel Hattı. Kara boru çelik, betonarme ve HDPE borulardan oluşan yaklaşık 46 kilometrelik bir hat. Bu hat tamamlandı. Deniz hattımızda 4.500 metre denizin içine 2.200 mm. betonlanmış çelik borular döşendi. Hattın geçici kabulü de yapıldı. Tünel hattı ise Tünel A ve Tünel B olarak iki aşamada ihale edilmişti. Toplamda 20 kilometre olan tünel hattında son 700 metre kaldı; sene sonunda tamamlanarak devreye alınacak. Tünel B Hattı´nda Türkiye´nin ilk yerli tünel makinesi kullanılıyor.